“Từ-Dủ Hoàng Thái Hậu truyện” của Nguyễn Liên Phong, xuất bản năm 1913, là một trong những tác phẩm văn xuôi quốc ngữ đầu thế kỷ 20, mang tính lịch sử và tiểu sử. Tác phẩm kể lại cuộc đời của Hoàng Thái hậu Từ Dụ – thân mẫu của vua Tự Đức – một người phụ nữ nổi bật trong lịch sử triều Nguyễn.
Nguyễn Liên Phong (1913)
1. Xuất thân và tiến cung
Từ Dụ Thái hậu tên thật là Phạm Thị Hằng, sinh ra trong một gia đình quan lại danh giá ở Gò Công. Bà là con gái của danh thần Phạm Đăng Hưng. Với tài sắc và đức hạnh, bà được tiến cung và trở thành phi tần của hoàng tử Miên Tông (sau này là vua Thiệu Trị).
2. Làm mẹ vua Tự Đức
Bà sinh ra hoàng tử Hồng Nhậm – người sau này lên ngôi là vua Tự Đức. Khi con lên ngôi, bà trở thành Hoàng thái hậu, lấy hiệu là Từ Dụ. Trong suốt triều đại Tự Đức, bà giữ vai trò hậu cung mẫu nghi thiên hạ, nổi tiếng là người tiết kiệm, nhân từ và khôn ngoan.
3. Những biến động trong triều
Sau khi vua Tự Đức mất (1883), đất nước lâm vào khủng hoảng triều chính và thực dân Pháp ngày càng lấn lướt. Bà Từ Dụ giữ vai trò trung tâm ổn định trong cung đình, đứng sau các việc lập và phế vua: từ vua Dục Đức, Hiệp Hòa, Hàm Nghi đến Đồng Khánh.
4. Giai đoạn cuối đời
Dù về sau sống ẩn trong hậu cung, bà vẫn được các vua kế tiếp tôn kính. Đến khi vua Thành Thái lên ngôi, bà đã rất già nhưng vẫn giữ được ảnh hưởng. Bà mất năm 1902, hưởng thọ 90 tuổi, để lại hình ảnh một Hoàng thái hậu đức hạnh, sáng suốt, đại diện cho đạo lý và nền nếp cung đình xưa.
Bình luận