Địa danh được cấu tạo theo phương thức: Địa danh chỉ vùng (Khu) + Địa danh chỉ công trình xây dựng (Mộ) + Nhân vật lịch sử (Trương Công Luận).
Khu mộ Trương Công Luận thuộc thị trấn Tân Hòa, huyện Gò Công Đông.
Trương Công Luận chưa rõ năm sinh, tên thật là Bùi Luận, nguyên quán ở Quảng Ngãi, vào huyện Kiến Hòa, trấn Định Tường (nay là Gò Công, Tiền Giang) lập nghiệp.
Năm 1861, ông tham gia cuộc khởi nghĩa Trương Định, có thừa tài trí và lòng dũng cảm, lập được nhiều công trạng trong chiến đấu. Do đó, ông được đổi thành họ Trương là họ của chủ tướng Bình Tây đại tướng quân Trương Định.
Sau khi Trương Định hy sinh (20/8/1864), ông rút quân về Rạch Bùn, Tân Bình Điền (nay là xã Tân Điền, huyện Gò Công Đông). Theo quyển Gò Công; cảnh cũ – người xưa của Việt Cúc, đây là vùng đất có “rừng cây rất sâu rộng … thông lên Rạch Cùng (Tân Thành) nhờ rừng Giá và lùm bụi sầm uất, cây cối dầy đặc hiểm trở”.
Theo truyền thuyết dân gian, để có “danh chánh ngôn thuận” cho cuộc kháng chiến, ông tự xưng là Bình Tây phó tướng. Tại Rạch Bùn, dựa vào địa thế hoang hiểm, ông lập căn cứ mới, chiêu mộ thêm nghĩa dũng, vận động nhân dân quyên góp lương thực và tiền bạc, rèn đúc vũ khí, tiếp tục cuộc chiến đấu chống quân Pháp. Với lối đánh du kích, nay ẩn mai hiện, nghĩa quân do ông chỉ huy đã tiến hành các trận đánh phục kích nhằm vào những toán lính địch đi càn quét và gây cho bọn chúng nhiều thiệt hại.
Sau đó, thực dân Pháp tổ chức bao vây, phong tỏa, lùng sục và đàn áp nghĩa quân. Cuối cùng, ông sa vào tay giặc. Dụ hàng không được, ngày 06/5/1865, bọn chúng đã hèn hạ xử trảm ông tại bến sông Gò Công (nay là khu chợ trái cây ở thị xã Gò Công). Cảm thương vị anh hùng đã vị quốc quên thân, dân làng Tăng Hòa đã mang thi thể ông an táng tại Xóm Gò; đồng thời, các vị bô lão còn lập ngôi miếu thờ tại xóm Lò Gạch, hằng năm, cứ đến ngày mùng 7 tháng 6 âm lịch, tổ chức cúng tế rất long trọng.
Bia mộ của ông có chạm khắc câu đối ca ngợi nghĩa khí của ông:
Dũng tướng hầu nguyên soái.
Kiên trung dũng Trương công.
Khu mộ Trương Công Luận được xếp hạng Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh theo Quyết định số 09/2000/QĐ.UB ngày 15 tháng 2 năm 2000 của Ủy ban Nhân dân tỉnh Tiền Giang.
Bình luận