Trước thời chiến, phía bên kia cầu Long-chánh là đám đất hoang lát mọc cùng nơi. Lúc người Nhật đến, chưa gì đã tính việc kinh tế, họ cho cất lên tại sở đất này ba kho lớn lợp ngói móc để chứa lúa các nơi gom góp về. Kho cất xong, nhưng chưa chứa được hột lúa nào thì vừa đến 1945, bom nguyên tử nổ ở Hiroshima, Nhựt-bổn đầu hàng. Pháp quân núp bóng đồng minh trở lại. Thì kế cuộc kháng chiến bùng nổ, lửa chiến-tranh tàn phá thôn quê, nạn nhân chiến tranh trốn vùng chết chóc chạy đến dồn về tỉnh lỵ. Một số đông nạn nhân không nơi nương tựa phải chạy vào tá túc trong những kho lúa bỏ không.
Người nọ rủ người kia, lần hồi mỗi gia-đình tự cất nhà mà ở, không bao lâu khu hoang vắng này biến thành một xóm trù mật, nhà phố chen chúc, hẻm hóc quanh co không khác xóm Bàn-cờ, Chợ-đũi Sài-gòn ngày trước. Số đông dân lánh nạn qui tụ ở khu này vì gặp sẵn đất trống và là một chỗ gần đường qua chợ.
Trong đám cư dân có nhiều người theo đạo Cao-đài, một Thánh thất được dựng lên và đặt dưới quyền cai quản của một vị Khâm-Châu. Nhằm lúc các giáo phái võ trang đến bảo vệ đạo và sanh mạng tín đồ bị tàn sát quá vô lối, châu đạo này cũng võ trang tín đồ trai tráng lập thành đội ngũ, và Tổng-hành-dinh tại nơi đây. Do đó xóm dân cư này được gọi là ấp đạo.
Sáp nhập vào tỉnh lỵ Gò-công từ năm 1956, ấp này càng ngày càng phát đạt. Năm 1964 bị một trận hỏa tai thiêu hủy ngót 1.000 nóc nhà. Trong sự rủi cũng có cái may, xóm nhà chen chúc lộn xộn này được tái thiết khang trang ngay hàng thẳng lối hơn, tiện bề cứu cấp và hạn chế tai hại rủi ro khi có một đám cháy khác.
Bình luận