Gió đưa gió đẩy… về rẫy ăn còng Về sông ăn cá… về giồng ăn dưa…
Ruộng, rẫy ven sông rạch là nơi trú ngụ, sinh sôi thích hợp cho các loại còng: quìu, nhịp, nha, lửa, vó… Vì thuộc vùng đất thấp, nhiễm mặn nên hằng năm nông dân chỉ canh tác được một vụ lúa mùa với năng suất thấp. Rẫy ngập nước thường xuyên, còng nhiều vô kể, quần tụ quanh các bụi dừa nước, cỏ sậy và trổ hang lỗ chỗ trên các mô đất dọc dài thửa ruộng.
Ở Tiền Giang, các xã Đồng Sơn, Bình Phú… của huyện Gò Công tây gặp Sông Tra, xã Bình Đông, Bình Xuân thuộc huyện Gò Công đông ven sông Soài, cùng hai xã cù lao Phú Đông, Phú Tân… người dân có thu nhập phụ nhờ việc bắt còng.
Gặt lúa xong, còng bâu kín chân rạ, tha hồ mà quơ bắt. Còng rang ăn với bần chua xắt lát chấm nước mắm, tỏi, ớt hoặc lăn chiên giòn hay nấu canh chua lá me non chấm mắm ruốc… cũng đủ ấm cúng bữa cơm gia đình. Những người chuyên nuôi vịt để dùng còng bổ sung vào thức ăn, trứng vịt sẽ to và lòng đỏ mầu đậm hơn.
Mắm còng nguyên con được chế biến từ còng lột, thường là loại còng lửa. Đặc biệt, ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hằng năm, còng lột rộ dùng làm mắm đúng cữ ăn, mở ra thơm ngát hương vị không thể lẫn với bất kỳ loại mắm khác. Mắm còng lột ăn với thịt luộc, khế, chuối non, rau thơm… rất ngon miệng.
Mắm ruốc còng làm đơn giản, rửa sạch, gỡ bỏ mai, yếm, ướp muối quết với cơm nguội theo liều lượng nhất định. Vắt lấy nước cốt, phơi vài nắng tới đậm đặc là được lọ mắm nguyên chất ngon lành. Thêm chanh, ớt, đường vào sẽ thành thứ nước chấm ngon tuyệt. Loại mắm này để nơi thoáng mát có thể bảo quản được trong thời gian dài.
Bây giờ, đất đai hai huyện Gò Công được thay đổi nhiểu, ruộng rẫy trổ đồng lên hai, ba vụ lúa, đời sống người dân được nâng cao đồng thời môi trường sinh sản của còng càng hẹp dần. Các loại mắm còng do đó cũng hiếm hơn. Không còn thấy nữa hình ảnh những chiếc xe ngựa chất đầy các bao ” cà ròn” đựng đầy còng nhộn nhạo.
Mắm còng ít thấy ngoài thị trường, chỉ để dùng trong gia đình hoặc biếu người thân. Một món quê mai đây có lẽ còn trong ký ức, nhưng tình cảm một thời sẽ mãi không quên…
( Sưu tầm )
