Lễ hội Kỳ yên – Nét văn hoá truyền thống còn lưu giữ

Hàng năm, cứ vào độ vầng trăng tháng cuối tròn dần là xóm làng Gò Công Tây rộn ràng trong Lễ hội Kỳ yên. Trẻ em xúng xính trong bộ quần áo mới, người lớn tươm tất y phục chỉnh tề, hồ hởi nhanh bước tề tựu trước đình làng trong ngày lễ hội.

Vùng đất này, đã sớm có người Việt từ các tỉnh miền ngoài đến sống rải rác trên giồng cát. Ðây là một trong ba nơi của xứ Gò Công có người Việt đến sớm (ngoài giồng Sơn Quy thuộc thị xã Gò Công và vùng Ðồng Sơn ngày nay). Người Việt đến khai hoang vùng này ngày một đông. Ðáng kể nhất là khoảng nửa sau thế kỷ XVIII, có ông Trần Văn Huê cùng hơn 40 nam nữ đến lập nghiệp. Họ tích cực khai hoang những vùng đất cao. Ông Huê là người giỏi giang, biết hốt thuốc, sống đức độ, được dân trong vùng quý mến. Năm Mậu Thìn 1808 lập làng Vĩnh Lợi, lúc đó thuộc tổng Hòa Bình, huyện Kiến Hòa, trấn Ðịnh Tường, ông Huê đứng chân trong chính quyền làng, sửa sang ngôi miễu có từ trước thành đình làng Vĩnh Lợi. Bảy năm sau, vào năm Ất Hợi 1815, ông Huê lập chợ Vĩnh Lợi, dân trong vùng quen gọi là chợ Giồng. Khi ông Huê qua đời, giồng đất này được gọi là Giồng Ông Huê và chợ Vĩnh Lợi cũng được gọi là chợ Giồng ông Huê.

 

Người Việt lần lượt di cư ngày một nhiều, có một số người tiếp nhận văn hóa Chàm, thờ chúa Ngọc hay gọi là thờ thánh Mẫu, vì cho rằng thánh Mẫu rất thiêng liêng. Năm 1885, họ xây dựng một ngôi miễu thờ Thánh Mẫu Thiên YANA khá lớn, hiện tọa lạc trên đường Thiện Chí, thị trấn Vĩnh Bình (đối diện UBND huyện).

Cùng năm Ất Dậu 1885, trong làng xây dựng một trường học, được gọi là trường tổng, là một trong 6 trường của xứ Gò Công. Có chợ, trường, đình, miễu, khu vực này nhanh chóng trở nên sầm uất, đình đám, hội hè cũng rôm rả hơn nơi khác. Hàng năm, từ 14 đến 16 tháng Chạp, dân làng hân hoan vào lễ hội Kỳ yên (tức lễ hội Cầu an). Do quan niệm Thánh Mẫu rất thiêng, nên mỗi lần cúng đình phải làm lễ viếng Bà tại miễu, đưa linh vị thần đến miếu Bà, cúng tế Bà rất long trọng, rồi mới đưa linh vị thần trở về đình an vị. Dân làng đưa lễ vật: xôi, thịt, trà, rượu, bánh, trái, thậm chí cả heo quay đến cúng đình. Các trò chơi dân gian kéo dài suốt 3 ngày, như đẩy cây, nhảy bao bố, bịt mắt đập nồi, bắt vịt trên sông, ngâm thơ, múa lân, ra câu hò, câu đối… Tại đình, đội múa lân, múa rồng liên tục trổ tài rất vui nhộn, các đêm có diễn tuồng hát bội. Suốt mấy ngày đêm dân làng lũ lượt đi ra đình làng cúng bái, chiêm ngưỡng.

Năm Giáp Thìn 1904, vùng Gò Công tan tác bởi cơn bão lớn và sau là trận đại dịch. Người chết quá nhiều. Nỗi kinh hoàng còn ám ảnh đến nhiều năm sau. Dân làng lập Ðàn tràng… để cầu an; dựng bài vị Ðức Thánh Trần Hưng Ðạo để xua đuổi âm binh, cô hồn quấy phá. Do thờ vua nên hàng năm vào lễ Kỳ yên, đình phải tổ chức múa rồng cho hợp với tước vị của vua. Ðây là nét đặc biệt của đình Vĩnh Bình mà nhiều đình khác không có.

Năm 1995, cùng với sự quyên góp của dân làng, những nhà hảo tâm, chính quyền địa phương cho xây dựng một ngôi đình mới, tọa lạc tại ấp Đông, lấy mẫu đền thờ Trương Ðịnh, bổ sung một số chi tiết cho thêm phần cổ kính.

Trong những ngày này, đường phố thị trấn Vĩnh Bình nhộn nhịp hẳn lên. Nhà nhà đều dọn dẹp tươm tất, chưng mâm ngũ quả trước cửa nhà để đón rước “sắc thần”. Từ xế chiều ngày 14 tháng Chạp (âm lịch), đội lân rồng của đình cung thỉnh “Bàn các ấp” của thị trấn về ngôi đình – một nghi thức có từ lâu của lễ cúng đình để cung thỉnh những vị đang được thờ tại các miễu và thỉnh vong linh các bậc tiền bối có công với địa phương. Trên bàn là các phẩm vật về nông nghiệp cùng với bàn tay khéo léo của các nghệ nhân làm nên những hình tượng tứ linh trông rất sinh động,… để cúng tạ thành hoàng. Sau đó là lễ đưa linh vị thần đến miếu Bà, cúng tế rồi lại đưa linh vị thần trở về đình. Ngày 15 tháng Chạp diễn ra các lễ cúng Tiền hiền, Hậu hiền, vong linh anh hùng liệt sĩ, cho đến nửa đêm thì cúng tế thần. Suốt ngày 16 tháng Chạp, dân làng đến dâng lễ vật (thịt, xôi, bánh, trái…) cùng khách thập phương đến cúng tế và chiêm ngưỡng những ngày lễ hội tưng bừng.

Màn đêm dần buông, ánh trăng mười sáu dần ló dạng là lúc đội rồng đi quanh chợ, chúc sự phát đạt, an khang thịnh vượng cho mọi người, mọi nhà. Nửa đêm, lễ tống gió được tiến hành. Những con tàu bằng giấy kiếng, trang trí cầu kỳ, thắp những cây đèn cầy, thả trôi sông cùng các nghi lễ tống gió độc, những điều xui xẻo ra biển, kết thúc 3 ngày đêm sống trong những cảm xúc, tâm linh của nhiều nghi lễ, náo nhiệt tưng bừng của những ngày lễ hội.

Để tạo thêm không khí vui tươi nhân dịp đón xuân về và chuẩn bị đón Tết Nguyên đán, huyện Gò Công Tây tổ chức hội xuân từ ngày 12 đến ngày 18 tháng Chạp (âm lịch). Tại đây diễn ra các trò chơi giải trí, các cuộc thi múa mâm vàng, hội diễn múa lân, các hội thi “Kiến thức nhà nông”, “Tìm hiểu chính sách thuế”, “Tìm hiểu Luật Giao thông đường bộ”, “Duyên dáng mùa xuân”, “Cô Tấm ngày nay”, “Ẩm thực Nam bộ”…, giới thiệu, trưng bày những kiệt tác hoa kiểng cổ, bon-sai, hòn non bộ do Hội Sinh vật cảnh đảm trách; những sản phẩm hàng hóa, triển lãm thành tựu kinh tế – văn hóa xã hội của địa phương. Các đêm đều có biểu diễn nghệ thuật: xiếc hoặc mô tô bay, ca nhạc với một số danh ca, danh hài thu hút rất đông khách du xuân trong và ngoài vùng đến thưởng lãm.

Lễ hội Kỳ yên ở Gò Công Tây mang đậm nét văn hóa của vùng đất nông nghiệp sau một năm yên ổn, thuận hòa, cầu phúc cho một năm mới bình an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu đã tồn tại hàng trăm năm nay.

Kiều Tước Nguyên